De Craigcorrie & Dunalistair Railway is gebouwd om mee te rijden. Ik vind het ontwerpen en bouwen van een modelbaan wel leuk, maar als er niets rijdt wordt het maar een saaie boel. Doordat dit geen rondrijbaan is en door de grote afstanden tussen de stations is het mogelijk om een realistisch spoorwegverkeer na te bootsen. Dat werkt alleen wanneer het spoor, het rollend materieel en de elektrische installatie zonder al te veel storingen samenwerken. Ik heb dus ook in bedrijfszekerheid geïnvesteerd.

Zonder goed gelegd spoor en betrouwbare wissels leidt een spoorwegbedrijf op een modelbaan alleen tot frustratie. Hetzelfde geldt voor wagens die continu ontsporen door slecht afgestelde wielen en slecht werkende koppelingen. Ook een locomotief die weigert om langzaam te rijden, storingen vertoont bij de stroomafname, veel lawaai maakt of niet in staat is een gemiddelde trein een helling op te krijgen nodigt niet uit tot gebruik in een modelspoorbedrijf.

Ik heb daarom altijd veel aandacht besteed aan goed gelegd spoor en goed rijdend materieel. Een goede keus die ik al jaren geleden heb gemaakt is het gebruik van standaard schaal N koppelingen. Die zijn misschien niet zo mooi op een smalspoorweg, maar ze werken meestal probleemloos. Ook het rangeren met lange treindelen is geen probleem omdat alles zich moeiteloos laat opduwen over wissels en door bogen.

Mijn locomotieven zijn meestal gebaseerd op een standaard schaal N onderstel, waar desnoods een andere motor in wordt ingebouwd om de prestaties te verbeteren. Ook heb ik spelingen in het onderstel tot een minimum gereduceerd, ballast toegevoegd en waar nodig de stroomafname verbeterd. Tot slot heb ik goede rijregelaars gekocht met regelbare terugkoppeling, zodat ik voor elke loc de beste instelling kan gebruiken. Ik kan daardoor op schaalsnelheid rijden en zeer langzaam optrekken en afremmen, zelfs met een goedkoop onderstel.

In tegenstelling tot de tegenwoordige trend om digitale besturing te gebruiken is deze baan nog helemaal analoog opgezet. Dat is het gevolg van een ontwikkeling van tientallen jaren. De bedrading is daardoor op het eerste gezicht erg ingewikkeld geworden. Ik heb de zaak daarom goed voorzien van labels aan de onderzijde van de verschillende delen van de baan.

Door de afwezigheid van digitale besturing is de juiste schakeling van de sporen belangrijk. Ik heb dat gekoppeld aan de (werkende) seinen. Een onveilig in- of uitrijsein kan niet worden gepasseerd omdat in het bijbehorende spoor een stukje stroomloos is gemaakt. Een station kan als geheel worden gekoppeld aan één van beide rijregelaars. Daardoor kunnen maximaal twee ‘operateurs’ onafhankelijk van elkaar een station bedienen.

Om er voor te zorgen dat op het tussenliggende baanvak geen conflicten ontstaan geldt het principe ‘wie het eerst komt, het eerst maalt’. Als op één van de stations een uitrijsein of een inrijsein op veilig wordt getrokken, wordt het tussenliggende baanvak met een relais automatisch gekoppeld aan de voeding van dat station. Vanuit het andere station kan dan geen trein het baanvak op rijden, ook al trek je het uitrijsein op veilig.

Dienstregeling

De dienstregeling is iets te druk voor een gemiddelde smalspoorweg, omdat er anders te weinig zou gebeuren. Ik heb daarbij gekeken naar het vervoersaanbod dat je zou verwachten op een spoorlijn als deze. Het kolenvervoer van de mijn in Inverlochan naar de haven is beperkt tot twee treinen per dag met een mogelijke extra trein gedurende de nacht. Dit zijn bloktreinen, waar behalve het heen en weer rijden en het omrangeren aan de eindpunten weinig bijzonders aan te beleven is.

Heel anders is het met het reizigers- en goederenvervoer. Als je uitgaat van minimaal drie reizigerstreinen per dag en de boottrein, die alleen op grote stations stopt, kun je gedurende de dag van 7 tot 22 uur vier treinen plannen. Daarnaast maakt er één een extra slag op het drukste deel van de lijn tussen Rae Bridge en Dunalistair. De middagtrein is gecombineerd met de eerste goederendienst (gemengde trein) en ’s avonds is er een goederentrein die een complete slag maakt over de hele lijn.

Op de zijlijn naar Glenfinnan rijden een reizigerstrein, een gemengde trein en ook weer een goederentrein. Deze rijden vanuit Rae Bridge door tot in Dunalistair en geven daarmee een paar extra diensten op het drukste deel van de lijn. Daarnaast is er een regel dat elke goederentrein reizigers mag meenemen mits er een rijtuig aan wordt gekoppeld in plaats van een treinbegeleidingswagen. Momenteel is het aantal beschikbare rijtuigen voor zo’n dienst eigenlijk te klein.

Verder is er sprake van normaal vrachtgoed en expresgoed. Voorbeelden daarvan zijn vee, bederfelijke waar zoals vis en zuivel en lading die het risico van diefstal met zich meebrengt zoals whisky uit de distilleerderij. Expresgoed gaat altijd met de eerstvolgende trein mee en loopt dus ook achteraan een reizigerstrein.

De dienstregeling is uitgetekend in een diagram en vervolgens vertaald in een tabel waarin alle treinbewegingen in volgorde zijn opgenomen. Dit is het uitgangspunt voor het rijden van treinen in de normale dienst. Een bijzonderheid daarbij is dat Craigcorrie een keerlus is met een paar parallelsporen, waarop altijd twee treinen achter elkaar worden gestald. Er komt dus altijd een andere trein terug dan de trein die er het laatst is aangekomen. Dat geeft wat extra variatie en kan eigenlijk alleen maar werken doordat het tractie- en materieelbestand voldoende groot is.

Dienstvoorschriften

Op het spoor is veel onderworpen aan voorschriften. Voor een deel heeft dat te maken met de beveiliging, zoals de plaatsing van seinen en bijvoorbeeld de vraag of je onder bepaalde omstandigheden een onveilig sein mag passeren. Ook een treinbeweging die niet gedekt is door seinen mag onder bepaalde voorwaarden worden uitgevoerd. Op een secundaire spoorweg kan in dat opzicht meer dan op een hoofdspoorweg. Ik heb voor de modelpraktijk alleen gekeken naar de plaats van seinen en ga er van uit dat de rest van de treinbewegingen wordt uitgevoerd onder toestemming (b.v. groene vlag) van het seinhuis.

Heel zichtbaar op de modelbaan is de samenstelling van treinen. Onder welke voorwaarden mag ik een wagen zonder doorlopende rem in een trein opnemen, moet er een treinbegeleidingswagen achter, moeten goederenwagens voor of achter de rijtuigen in een gemengde trein enzovoort. Daarvoor is een voorschrift geschreven dat wel degelijk invloed heeft op de modelpraktijk. Dat lijkt ver gezocht, maar in combinatie met het omloopsysteem voor goederenwagens (zie volgende pagina) levert dit juist extra variatie op in de treindienst.